Akty prawa miejscowego stanowione przez gminę: Informacje ogólne

Akty prawa miejscowego (terenowe źródła prawa)

Jedną z cech samorządu terytorialnego jest posiadanie kompetencji do wydawania aktów prawnych zawierających normy prawne.

Uprawnienie to wynika z art. 87 ust. 2 Konstytucji: źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły akty prawa miejscowego.

Uzasadnienie konieczności tworzenia aktów prawa miejscowego.

Do zakresu działania jednostek samorządu terytorialnego należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Rozstrzyganie tych spraw musi więc następować między innymi poprzez stanowienie norm prawnych przez te jednostki.

Kolejną przyczyną tworzenia prawa miejscowego jest fakt, iż w działalności prawotwórczej istnieje czasami konieczność uwzględnienia warunków lokalnych, co bywa w niektórych przypadkach bardzo trudne, bądź w ogóle niemożliwe dla organów centralnych.

Regulacja niektórych zagadnień przez organy centralne ze względu na ich wagę i ilość nie jest celowa lub nie jest możliwa. Zagadnienia te powinny być pozostawione przepisom lokalnym.

W przypadku wystąpienia nadzwyczajnych zdarzeń losowych nie jest możliwe czekanie i występowanie o regulacje przez organy centralne, lecz konieczne jest podjęcie uregulowania lokalnego.

Zakres podmiotowy tworzenia prawa lokalnego.

Organami kompetentnymi do stanowienia aktów prawa miejscowego są: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Obowiązkową formą jest uchwała.

Wyjątkowo potraktowano sytuacje nie cierpiące zwłoki, przy wydawaniu przepisów porządkowych. Wówczas kompetencje do wydania przepisu może przejąć zarząd gminy (forma zarządzenia) lub zarząd powiatu (forma uchwały). Zarządzenie to, bądź uchwała podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady. W przypadku odmowy zatwierdzenia, bądź też nieprzedstawienia ich do zatwierdzenia tracą one swoją moc. Przyczyną odmowy zatwierdzenia mogą być względy prawne lub celowościowe.

Zakres terytorialny prawa miejscowego.

Przepisy lokalne nie mogą regulować zagadnień należących do innych jednostek organizacyjnych. Zakaz ten dotyczy zarówno jednostek tego samego szczebla administracyjnego, jak i innych. Akty prawa miejscowego są stanowione najczęściej na terenie całej jednostki podziału terytorialnego. Zdarza się również, że są one stanowione na terenie jej części. Wskazują na to niektóre unormowania szczegółowe np. w zakresie stanowienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla części gminy.

Rodzaje przepisów prawa miejscowego.

Przepisy miejscowe można podzielić na 3 grupy:

1. przepisy o charakterze wykonawczym;

2. przepisy o charakterze strukturalno – organizacyjnym;

3. przepisy porządkowe.

Podział ten uwzględnia niejednolity charakter tych przepisów i zaaprobowany został zarówno przez doktrynę jak i przez orzecznictwo.

Łączenie w jednym akcie przepisów wykonawczych, strukturalno – organizacyjnych i porządkowych jest niewłaściwe ze względu na fakt, iż przepisy wykonawcze wydawane są w oparciu o szczegółowe upoważnienie ustawowe, a przepisy strukturalno – organizacyjne i porządkowe na podstawie ustawowych upoważnień generalnych. Poza tym tylko przepisy porządkowe przewidują karę grzywny za ich naruszenie.

Przepisy o charakterze wykonawczym.

Przepisy wykonawcze są wydawane na podstawie upoważnień ustawowych zawartych w ustawach prawa materialnego. Upoważnienie takie powinno określać przynajmniej przedmiot i zakres regulacji. Chodzi tutaj o upoważnienie szczególne, którego charakterystyczną cechą jest to, iż dotyczy ono materii ogólnie uregulowanej już w ustawie, natomiast pewne kwestie pozostawione są do uregulowania w drodze aktów prawa miejscowego. Możliwe jest również takie rozwiązanie legislacyjne, że ustawa ustala pewien reżim prawny z zastrzeżeniem, że może on być wprowadzany i znoszony na określonym terenie np. w gminie w drodze miejscowego aktu normatywnego.

Przepisy o charakterze strukturalno – organizacyjnym.

Przepisy te wydawane są na podstawie ustawowych upoważnień generalnych. Regulują zagadnienia ustrojowe i techniczno – organizacyjne: wewnętrzny ustrój danej jednostki samorządu terytorialnego, organizację urzędu i instytucji tej jednostki, sposób zarządu mieniem, zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej.

Wśród aktów zawierających przepisy strukturalno – organizacyjne najważniejsze miejsce zajmują statuty.

Przepisy porządkowe.

Przepisy porządkowe są wydawane podobnie jak przepisy o charakterze strukturalno – organizacyjnym, na podstawie ustawowych upoważnień generalnych. Celem tych przepisów jest zapewnienie porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego oraz względy ochrony życia lub zdrowia obywateli. W stosunku do innych rodzajów aktów prawa miejscowego przepisy porządkowe wyróżniają się tym, iż mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w przepisach kodeksu wykroczeń.

Ogłoszenie norm prawa miejscowego.

Ogłoszenie aktów prawa lokalnego jest warunkiem ich obowiązywania. Zasady i tryb ogłaszania prawa miejscowego oraz wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego określa ustawa z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. Nr 62, poz. 718). Akty normatywne zawierające normy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt określi termin późniejszy. W uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wejść w życie w terminie krótszym niż 14 dni, nawet w dniu ogłoszenia danego aktu w dzienniku urzędowym. Przyczyną skrócenia tego czasu może być ważny interes państwa, a warunkiem jest brak sprzeczności z zasadami demokratycznego państwa prawnego. Akty o charakterze porządkowym wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia.

Miejscem ogłoszenia aktów prawa miejscowego jest wojewódzki dziennik urzędowy. Przepisy porządkowe natomiast ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Nie zwalnia ich to jednak z obowiązku ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.